Woróm sjrif me dat zo….? (vervolg)

De erkenning als streektaal: 20 jaar

In de maand februari van dit jaar gedenken we wel een heel bijzondere gebeurtenis die heel erg belangrijk is voor onze dialecten.
Het was toen 20 jaar geleden dat het Limburgs (de verzamelnaam voor al onze dialecten) op nationaal niveau officieel erkend werd als streektaal volgens het Europees Handvest voor streektalen of talen van minderheden. Zonder meer een hoogtepunt in de emancipatiestrijd van tientallen jaren dialectbevordering. In 1998 werd de status van onze dialecten nog verder verhoogd: het Limburgs werd toen op Europees niveau erkend als streektaal, d.w.z. dat onze streektaal gezien wordt als onvervreemdbaar Europees cultuurgoed.

Spelling 2003 van de Limburgse dialecten

Aan deze erkenning zijn natuurlijk ook een aantal verplichtingen verbonden. Daartoe wordt onder meer een standaardisering van de spelling gerekend. Dat gegeven en de toepassing ervan vormen nu de kern van deze column. Voor onze provincie betekende dit dat een werkgroep van enkele taalkundigen in een studie van enkele jaren opnieuw een inventarisatie van de complexe klankleer van het Limburgs maakte. Vervolgens werden de bevindingen vertaald in een alleszins duidelijk hanteerbaar systeem: de Spelling 2003 van de Limburgse dialecten.
Dit overzichtelijk en consequent spellingssysteem werd door de Vereniging Veldeke Limburg en de Raod veur ’t Limburgs overgenomen als de standaardspelling van onze dialecten. Voor Veldeke betekende dit dat deze spelling gezien werd als de normspelling voor de vereniging. Een in feite juiste visie: een goed gestructureerde en gemakkelijk te leren schrijfwijze voor onze dialecten. De bedoeling achter dit besluit was dat alle kringen (“afdelingen”) deze zouden gaan hanteren.

Stand van zaken

Helaas moeten we constateren dat dit beleid niet het gewenste effect heeft opgeleverd. Teveel nog wordt er vastgehouden aan verouderde, reeds lang achterhaalde en vaak inconsequente systemen die als de ware schrijfwijze worden gezien voor de “richtige” dialecten!
“Vroeger” is het kernbegrip in het taalbeleid van nogal wat kringen. Nostalgie voert de boventoon, maar kennis van het “nu” ontbreekt grotendeels. Wat de hele kwestie nog pijnlijker maakt is het gegeven dat men zich niet of nauwelijks op de hoogte stelt van de huidige stand van zaken.
Uit gesprekken blijkt ieder keer weer opnieuw dat men zich niet de moeite neemt om zich eens te verdiepen in die “nieuwe” spelling. Kortom, men kent ze niet, maar toch wordt er een negatief oordeel uitgesproken om dan vervolgens – zoals gezegd- vast te blijven houden aan een vroegere, reeds lang afgesloten periode. Een visie die men vooral in de carnavalswereld aantreft.

Ter illustratie een voorbeeld uit het reglement van de grote optocht in Sittard.

2: D’n tittel:
Hauwd deeze kort en kreftig: dit kump ten gouwe van eure nòmmer: òm mit mee weurd euren tittel te òngersjteune kènt geer via de site gebroek make van d’n teks in ’t digitale programmabuikske.

4: Teks in ’t programmabuikske:

D’n teks in ’t buikske wurd maksemaal 4 reegels: de redaksie hildj zich ’t rech veur d’n teks aan te passe en in te korte: wilt geer gaaroets geinen teks in ’t buikske, dan deint geer dit dao aan te gaeve.

5: Rizzerveiering van einen tittel:

Tillefoonies en/of mònjelinge rizzerveiering is neit muigelik: geer kènt waal tillefoonies bie de optochsaamesjtèller infermeiere of eur iedee of tittel in eur kattegrie al offesjeel is opgegaeve.

Beperken we ons in het kader van deze tekst tot de spelling. We moeten helaas constateren dat de auteur van deze tekst niet of nauwelijks op de hoogte is van de standaardspelling van het Limburgs. En, hoe men de zaak ook keert of wendt, deze spelling is een vast gegeven, net zo goed dat er een standaardspelling voor o.a. het Nederlands is.

Geschreven volgens de spelling voor het Limburgs ziet de tekst er als volgt uit:

2. D’n titel:

Hawt deze kort en kreftig (?); dit kump ten gouwe (Sittards????) van (??) eure nómmer: óm mit mee(r) weurd euren titel te óngersjteune …

4. Teks in ’t programmabuikske

D’n teks ….wurt maximaal 4 regels; de redactie hiltj ……

5. Reserveiering van einen titel:

Telefonisch en/of mónjelinge reserveiering is neit muigelik: geer kènt waal telefonisch bie de optochsamesjtèller informeiere of eur idee of titel in eur categorie al officieel is opgegaeve.

Dit soort taalgebruik en de wijze van spelling kan men ook veelvuldig aantreffen in het programmaboekje of op carnavalsaffiches. Woorden als insjtela(a)sje en resepse zijn niet meer van deze tijd.

Positieve ontwikkeling

Is het nu werkelijk alleen maar kommer en kwel met de carnavalsteksten? Nee, gelukkig zijn er ook positieve signalen. Zo kan men constateren dat De Pappegey, de officiële carnavalskrant in Sittard, duidelijk vanuit de achtergrond gecorrigeerd wordt waarbij de spelling zo nodig in overeenstemming gebracht wordt met de bekende standaardspelling van het Limburgs.

De algemene reactie van de doorsnee lezer is dat de tekst nu gemakkelijker gelezen kan worden. Voor insiders is dat zeker niet verwonderlijk!

Bovendien blijkt dat ook verschillende carnavalsverenigingen wel hun teksten en programmaboekjes laten controleren door taaldeskundigen. Deze verenigingen immers zijn van mening dat taalverzorging in brede zin een wezenlijk aspect is van hun cultuur.

Een voorstel

De oplossing voor deze, in wezen onaanvaardbare, situatie is eigenlijk simpel: de desbetreffende organisaties zouden hun dialectteksten vóór publicatie moeten voorleggen aan een kleine groep deskundigen die op de achtergrond adviezen kunnen verstrekken. Dat betekent dat sommige groeperingen over hun eigen schaduw heen zouden moeten stappen.

Dit nu zou een echte doorbraak betekenen in belang van het Sittards en zijn toekomst.

F.W.; maart 2017

Bron : sittard-geleen.nieuws.nl