Op vandaag kik nemes meer d’r van op es ’nen ambulance aan kump gevare. Mer wie dae èns bie ós de sjtraot in koum gevare, leip de ganse buurt oet. Dae ambulance sjtopde bie ós veur de deur. Dae chauffeur belde bie ós aan. Wie Mam de deur aope doug, zag dae man: “Madam, geer mót neit sjrikke, de man van uch haet op zien werk ónval krege, hae zit in de auto.” Hae leip trök nao d’n auto en hólp Pap bie ’t oetsjtappe. Wie Mam Pap zoug, góng ze van häör sjtekske. Pap haw de ganse kop in ’t verbandj, allein zien ouge en de móndj hawwe ze get vrie gelaote.
Waat waas gebeurd? Pap haw op zien werk eine verbrenningsaove op mótte sjtaoke, pès op ein zeker temperatuur. De trèk in de sjouw woort mit ’n klep gereigeld. Wie Pap de aovedeur aopemaakde veur bie te sjtaoke, óntsjtóng ’n grote sjtaekvlam die ’m rech in zien gezich sjloug. Dènkelik haw de klep in de sjouw neit wied genóg, of gaaroets neit, aopegesjtange.
Ei groot gelök waas, dat hae in ’n reactie zien ouge haw toegeknepe, wodoor die gesjpaard zeen gebleve. Pap haw de ziekekaart. Hae waas noe ’ziek aan ’t viere’, dat heisjde zo. Sjienbaar viert eine Limburger wirkelik alles, zelfs ziek.
Nao ein waek thoes te höbbe gezaete góng hae mit de fits nao d’n dokter oppe koel op cóntrol. Óngerwaegs, in De Hei, woort hae aangehawte door twee Amerikaanse soldaote in ’ne jeep, MP-esj, Militaire Politie. Die vertroewde dat zaakje neit en vrouge aan Pap: “What’s that?” Waat dat te beteikene haw en weze op ziene kop mit al dat verbandj. Dao sjtóng Pap van ós, gank dat mer èns oetlègke es te gein Èngelsj kèns. Doe vrouge ze aan ’m: “Are you German, or are you Dutchman?” “Ao nei,” zag Pap en sjödde mit ziene kop: “Ich bèn geine Dutsje man.” Die Amerikane begrepe dao oet, dat ’t zich hie óm eine German, eine Pruus hanjelde. Ze hólje ’m ei gewaer ónger zien naas, of waat dao nog van euver waas en leite ’m zien henj in de lóch sjtaeke. Doe woort hae zelfs gefouilleerd en zien kniep woort in ’besjlaag’genómme Ziene fits woort oppe jeep gezat en dao gónge ze mit Graadje. Die Amerikane dachte wirkelik dat ze mit eine sjpion te doon hawwe. Mit hulp van ’ne tolk en ’ne militaire dokter, zeen ze d’r oeteindelik oetgekómme. Allein haw dat grepke ’ne hawve daag in besjlaag genómme. Thoes wóste veer neit waat loos waor en Mam waas erg óngerös. Ze haw mènnige keer gevraog: “Wo blif dae toch?” Wie Pap thoes koum en vertèlde waat hae haw mitgemaak, höbbe veer mit al die elenj toch nog kènne lache. “De kniep, höb geer die trök gekrege,” vrouge ich aan ’m. Doe vertèlde hae dat ’r al ópwaeg nao hoes waas, wie dae jeep opnuuts naeve ’m opdook en bie ’m sjtopde. Eine van die twee MP-esj waas ’m nao gekómme óm ’m de kniep trök te gaeve.
’t Is gelökkig allemaol goud gekómme, die sjoon haore van ’m gruide sjnel biej. ’t Vel in zien gezich is ’ne langen tied gaelig van kleur gewaes, allein zien naas, die ’t meiste haw mit gekrege, is klein en sjpits gebleve.
Boete dit óngelök kènt nemes van ós zich herinnere dat Pap ooit krank is gewaes.
Dae haet nog noots in ’t hospitaal gelaege. Mer hae vertèlde waal, dat ’r al èns d’rin gelaege haw en nog waal op zaal 12. Dat koosj hae zich nog ’herinnere’.
De eesjte nach koosj hae neit in sjlaop kómme. Wie de verpleegster aan ’m vroug of hae ein sjlaoppilke wol höbbe, zag hae: “Kèndj, es te dan toch get veur mich wils doon, brèng mich èns ’ne handjvaeger, mer waal eine mit zjwarte haore.” De verpleegster, verwónjerd mer plichsgetrouw, koum effekes later mit eine zjwarthäörige handjvaeger aan. Pap lag dem lènks van zich ónger de dèkke, lag zien handj d’op , keek nog èns dankbaar nao dat zusterke, doug de ouge toe en sjleip. Hae vertèlden ’t èsof ’t ech gebeurd waas.

© Arno Hochstenbach (uit “Vruiger bie ós thoes”)

14-1 ’t Zittesj “War Cemetery”.

Wie ’t Amerikaanse leger wiejer trok, koume de Èngelsje. Zo nuimde veer die. In feite waore ’t de Britte en dat waore Èngelsje, Sjotte, Welshmen en Iere. Ich zelf maakde veur ’t eesj ’kènnis’ mit Sjotse soldaote. Veur mich, es junkske, waas dat bie ’n gans akelige gebeurtenis.
Es veer kènjer op waeg ware nao de sjool in Ophaove en de Riekswaeg euver ware gesjtaoke, moosjte veer de Haagsjtraot aaf. Lènks louge ’n paar weuninge. Dae café van de Kösj, de famieje Moling en ’t sigarewinkelke van Coune. Waore veer die veurbie, koume v’r aan ’n grote wei van boer Cremesj van aan de Riekswaeg. Dao leipe meistal kui in.
Es ich waal èns aan de late kantj waas, kroop ich aan die wei ónger d’n draod door en sjtaok die sjuins euver. Bie Moosdijk in de krómsjtraot, vlak bie de sjool, kroop ich dan weier d’rónger door. Zo haw ich ein sjtök gesjpaard. Mer dat waas op zekeren daag aafgeloupe. Sjus in daen houk, wo ich weier èns ónger d’n draod door wol, sjtónge in de wei ei paar wages van ’t Britse leger. Soldaote waore koele aan ’t grave. Op ein van die wages waas ein groot rood kruuts gesjilderd. In gruine sjtóf verpakte lankwerpige pungele woorte oetgelaje. Oet ein van die pungele, dae ze op dat momènt oet dae wage trokke, koum ein handj te veursjien, die zout gans ónger dónker aangedreug bloud. Toen begreep ich dat ze dao gesjneuvelde soldaote aan ’t begrave waore. Dao waas ich toch van gesjrókke. Gein kis, geine geiselik, gein famieje.
’n Gruin dèkke d’rómhaer en in ’t laok d’rmit. Dat haw doe indrök op mich gemaak. De soldaote die dao aan ’t grave waore hawwe grote barette oppe kop, mit baove d’rop ’n bölke. Daoaan koosj me de Sjotte kènne. Wie de sjool oet waas, waore die soldaote mit hun wages vertrokke. In de wei zoug ich ’n rie lankwerpige heuvelkes. Ich weit nog dat ich dao sjtil en ingetaoge aan veurbie bèn geloupe. ’s Angerdaags waore ze weier ómgang en in ein paar daag tied loug de wei vol mit heuvelkes mit witgeverfde houte krutskes d’rop. Ich moosj dao nog ’n paar jaor aan veurbie.
Die soldaote waat dao begrave ligke zeen, op ’ne ènkeling nao, van ’t Schotse Regiment van 52nd Lowland Division. In ’45, bie ’t verouvere van de Roer, in de buurt van Remunj, zeen doe in ein paar daag tieds, 239 soldaote gevalle. Dat gebeurde tösje 18 en 24 januari. Twee van die gesjneuvelde waore Hollese soldaote. Ouch lik dao ein maedje begrave, dat in diezelfde periode is dood bleve. Dat meidje waas pas 20 jaor. Zie zóng hie en dao veur de militaire. ’t Maedje, dat gestationeierd waas in Zitterd, haw sjus urges in de fróntjsjtreek ein optrae gehad. Op waeg nao Zitterd, voort de wage, wo ouch nog ’n paar collega’s inzoute, op ein landjmien.
Noe kóm ich via ein artikel in de gezèt van gounsdich 16 oktober 2013, d’rachter, dat ’t maedje gein zangeres waas mer ’n danseres. En dat ’t Vivienne Inez Hole heisjde. Häöre artistenaam waas Vivien Fayre. Zie trao op mit ’ne gróp; ’The Happy Hikers’. Same wirkde ze veur de ENSA, Entertainments-National-Service-Association. Ein organisatie, die in ’t begin van de oorlog waas opgerich, óm de tróppe te amuseiere. Naodat Vivienne zich thoes in Èngelandj haw aangesjlaote bie die ENSA, vertrok zie op 21 december 1944 nao Holland. Häör awwesj waore dao flink op taenge, mer zie wol persé veur de Britse soldaote gaon optrae en vertrok. Zo koum dat maedje in Zitterd terech. Veier waeke later, op 23 januari 1945 gebeurde die ramp wie hiebaove besjreve sjteit. In Ophaove is zie, in opdrach van Veldmaarschalk Montgomery, mit militaire eer begrave wore.
’t Zittesj “War Cemetery” waas ’n feit. De houte witte krutskes zeen later vervange wore door graafsjtein.

© Arno Hochstenbach (uit “Vruiger bie ós thoes”)

                                 Op vakantie in Roemenië

Veer waore èns op vakantie in Constanta in Roemenië aan de Zjwarte zee.
Rosalien, mien vrouw, häör zöster Fienie mit Piet häöre minsj en ich.
Dat waas in daen tied ónger ‘t communistisch regime van Ceausescu. In de sjtad stóng waal op jederen houk ein of twee soldaote mit ‘n gewaer. Rosalien vónj dat mer niks. 
Alles woort sjtreng in de gate gehawte. Betale koosjte mer allein mit de Lei, zo heisjde doe ‘t Roemeens geldj. Hanjelaere, vraem figure, sjprouke dich sjtiekem oppe sjtraot aan óm geldj óm te zètte. Op de Bank waas dat väöl duurder. Óm ‘t kort te make, me vuilde zich dao neit op zien gemaak.
‘t Hotel wo veer zoute waas erg sober, mer praoper. ‘t Water oet de kraan maogde me neit drènke, waal es ‘t gekaok waas. Mer dat wóste veer al van kennisse die veur ós hie waore gewaes. In ós bagage zout dan ouch eine dómpelaer, ein electrisch apperaatje wo me eine baeker water mit aan de kaok koosj brènge.
Noe hawwe veer èns besjlaote óm same nao ‘t strandj te gaon, mer Rosalien vuilde zich  daen daag neit al te lekker en zag: “Gaot geer mer allein, es geer ‘t neit erg vèntj, ich lèk mich nog get.” Wie veer vertrokke ware, góng ‘t zich ‘n tas koffie make, oploskoffie.
Op ‘t nachkesjke stóng eine zjwaore dik glazige beierpöl. Dae völde ‘t mit water, zat d’n dómpelaer d’rin en sjtouk de sjtekker in ‘t sjtopkóntak. ‘t Haw noe aeve tied en lag zich op ‘t bèd. En doe gebeurden ‘t. Dao veile sjeut…. peng…peng peng. Rosalien sjrók zich kapot. ‘t Sjpróng van ‘t bèd aaf, want ze bleve sjeite en ouch nog vlakbie. Wie ‘t aansjtalte maakde óm ónger ‘t bèd te kroepe, zoug ‘t de ravage op ‘t nachkesjke.
Van die  beierpöl waas neit väöl meer euver en op ‘t nachkesjke haw zich al eine zjwarte rènk aafgeteikend.>
‘t Is hienao toch nao ‘t sjtrandj gekómme en wie ‘t ós dit vertèlde, höbbe veer èns hartelik kènne lache. Miene zjwaoger zag: “Mer goud dat-s te wakker bès gewore wie die aan ‘t sjeite ware. De boel haw zo mer in de fik kènne vleige.”

© Arno Hochstenbach (2019).