Wie is Willy Dols

Studie
Willy Dols is geboren in Sittard op 21 maart 1911. Na zijn hbs-opleiding begint hij in 1931 met zijn studie Nederlands aan de toenmalige R.-K Universiteit van Nijmegen bij o.a. prof. Van Ginneken. In de eerste jaren van zijn studie doet hij nog staatsexamen gymnasium. Hij behaalt zijn doctoraal examen Nederlands cum laude op 29 november 1938.

Gemist professoraat en lectoraat
Van Ginneken draagt hem in 1938 voor een professoraat in de germanistiek voor aan de universiteit van Tartu (Estland). Het Duitse gezantschap in Talinn eist echter een benoeming van een Duitse geleerde. De Estse president gaat daar aanvankelijk niet mee akkoord maar de Duitse bezetting van Estland in september 1939 maakt een einde aan zijn verzet tegen die benoeming van de Duitser.

Dols’ aanstelling gaat niet door
In augustus 1939 krijgt Willy Dols van de Nederlandse regering (wederom via een voordracht van Van Ginneken) een uitnodiging voor een lectoraat Nederlands aan de universiteit van Praag; dit geschiedde in het kader van een Tsjechisch-Nederlandse cultuuruitwisseling. Om zich hierop voor te bereiden gaat hij in Leiden bij de slavist prof. Van Wijk studeren om zich het Tsjechisch eigen te maken. Tengevolge van de bezetting van Tsjecho-Slowakije ziet de Nederlandse regering echter af van zijn uitzending.
Dols heeft als neerlandicus al snel naam gemaakt in de taalkundige tijdschriften, o.a. het artikel over een middeleeuws documentje in Leuvensche Bijdragen Jaargang 34 (1942) pag. 110-115.

Promotieonderzoek en leraarschap
In januari 1939 begint Willy Dols als leraar Nederlands les te geven in Wijnandsrade, Maastricht en Sittard. Tijdens het schooljaar 1942/1943 neemt hij studieverlof om aan zijn dissertatie te werken. Zijn proefschrift gaat over de Sittardse diftongering, het voor het Sittardse dialect typische en unieke verschijnsel, dat uit een enkelvoudige Limburgse klinker de tweeklanken ee, oo en ui zijn ontstaan. Veer>veier; bloom>bloum; greun>gruin. De klankwetten die tot deze typische diftongen geleid hebben, en de westgermaanse grondslagen ervan bespreekt hij uitvoerig in deze dissertatie. Minutieus tekent hij dialectgegevens op die hij samen met zijn vriend de classicus Jan van de Bergh tijdens vele tochten en controletochten in het Limburgse land en grensgebied verzameld heeft om een dialect-geografie voor zijn historische grammatische werk te kunnen uitwerken.

Het kaartje op de home-page geeft het verspreidingsgebied van de Sittardse diftongering aan. Met onderzoek in het Sittardse archief toont hij aan dat deze diftongen al in de 14 eeuw voorkwamen. Na lezing van een deel van het proefschrift in april/mei 1944 besluit Van Ginneken hem als opvolger voor te dragen.

Arnhem/Nijmegen
Kort voordat Sittard in september 1944 bevrijd wordt, krijgt Willy Dols via zijn jongste broer Chrit, die bij de burgerlijke stand van de gemeente werkt, te horen dat er een oproep voor hem klaar ligt om graafwerkzaamheden voor de Duitsers te verrichten, ergens in Zuid-Limburg. Omdat hij i.v.m. zijn dissertatie toch nog naar de universiteit in Nijmegen wil, en de schoolvakanties verlengd zijn, vertrekt hij na het bericht van zijn broer onmiddellijk naar Arnhem waar hij gaat logeren bij zijn zus Jeanny. Dat was op woensdag 30 augustus. Twee dagen later, 1 september, de dag waarop hij eigenlijk had willen vertrekken, werd het Sittardse station gebombardeerd.

Drama in Putten
Midden september wordt Arnhem geëvacueerd i.v.m. de operatie Market Green. Samen met zus en schoonbroer vlucht hij op 23 september. De eerste avond ontmoet hij een gezin met een jonge moeder, vijf kleine kinderen en een doodzieke vader. Het is het gezin van Carel Beke, leraar aan een Mulo en schrijver van de vele boeken over Pim Pandoer. Omdat de moeder het nauwelijks aan kan biedt hij aan te helpen. Na veel omzwervingen over de Veluwe komen ze op donderdagavond 28 september in Putten aan. De vader van het gezin Beke kan niet meer verder. Op 2 oktober wordt Willy met alle mannen in Putten tussen 18 en 50 jaar weggevoerd als Duitse represaille voor een onnodige en zinloze aanslag door het Puttense verzet in de nacht van 30 september op 1 oktober.

Omgekomen in Noord Duitsland
Ze worden eerst naar Amersfoort en vandaar naar Neuengamme in Noord Duitsland getransporteerd. Uiteindelijk komt Willy terecht in een Auszenlager, een werkkamp in Husum, een plaatsje bij de Deense grens. Daar moeten de gevangenen werken aan verdedigingswerken, waarbij ze gedwongen werden tot hun middel in het koude water te staan. Dit, en de vermoeiende marsen, de slechte voeding, de mensonterende omstandigheden en ontberingen putten Willy zo uit dat hij op 5 november 1944 is overleden. In het dorpje Husum is hij ook begraven. Zijn proefschrift over de Sittardse diftongering is in 1953 postuum uitgegeven door zijn vriend, de classicus Jan van de Bergh. In 2011 is zijn biografie van de hand van Lei Limpens verschenen. (ISBN/EAN: 978-90-816556-1-3)

Willy Dols ligt begraven op het Nederlandse ereveld Lûbeck te Lûbeck-Vorwerk, vak 3, rij G, nummer 13.